У вайну яны былі падлеткамі

Информация / Новости Кричева 20.04.2020, 11:20 0   

У вайну яны былі падлеткамі і ўспрымалі яе яшчэ па-­дзіцячаму. Цяпер гэтым пажылым людзям успамінаецца ўсё перажытае асаблівымі кадрамі: то страшнымі, то сумнымі, то смешнымі.

Ганна Іванаўна:
– Было гэта ў пачатку вайны, калі немцы падыходзілі да Крычава. Выйшла я на вуліцу – ціха. Немцаў яшчэ нідзе не бачна. Гляджу, сяброўка мая з гітарай бяжыць. Я пытаюся: “Дзе ты гітару ўзяла?”. А яна мне кажа: “Бяжы хутчэй на пасёлак. Там магазін разбамбіла, і ўсе цягнуць, хто што”.
Я хуценька паклікала сваю стрыечную сястру, паімчалі мы з ёй. Падбягаем да магазіна: вокны разбітыя, людзі туды скачуць. А я, калі скокнула, нагу аб шкло парэзала, басанож была ж. Кроў залівае, што рабіць? Убачыла панчохі на паліцы, адразу некалькі штук нацягнула на парэзаную нагу і пабегла хапаць. Туды-­сюды, а ўжо і няма чаго ўзяць – размялі амаль усё. Праўда, гітару паспела схапіць, люстэрка, ляльку і скрыначку ружовых гузікаў. Назад калі беглі, то страш­на было, амаль паўзлі, таму што недзе блізка ўжо бамбілі.
Ляльку, памятаю, сястры малодшай аддала. На гітары потым граць навучылася, ужо пасля вайны. Люстэрка і цяпер яшчэ вісіць, не разбілася. А гузікі ружовыя ўся наша вёска Варанёва прышывала ўсю вайну і пасля вайны яшчэ доўга.
А калі ўжо немцы размясціліся ў вёсцы і на пасёлку, то сталі нас, падлеткаў, на работу зганяць. Помню, пастрояць нас, дзяўчынак, у шэрэнгу і выбіраюць, каго куды: на кухню, месці ў стаянях, бялізну мыць, а зімой – на расчыстку снегу. Мы са стрыечнай сястрой на кухні больш працавалі. Цыбулю ўсё чысцілі, і слёзы каціліся градам. А нейкі час яйкі ў скрыні складвалі, у салому. Была сярод нас адна сяброўка крыху старэйшая за нас, вясёлая такая і смелая. Вось яна і кажа: “Піце, дзяўчаткі, яйкі, толь­кі дзірачку вялікую не рабіце, і кладзіце іх дзірачкай уніз, як цэлыя”. Тут мы і пачалі іх піць. Колькі я выпівала яек за дзень, не ведаю. Але толькі так растаўс­цела, што немец, які нас на гэтую работу ставіў, аднойчы праходзіць каля мяне і кажа: ”Анхен нікс шэйн – цудык”. А мову мы іх ужо разумелі. Ён сказаў: “Ганна непрыгожая – тоўстая”.
А праз нейкі час усё ж даведаліся нем­цы, што мы яйкі п’ём. і вось мяне, я, відаць, больш за ўсіх піла, і тую дзяўчыну, што ідэю пра яйкі падала, нас абедзвюх да канца работы – пад канвой і прама на станцыю да эшалона, які ў Германію адпраўляўся. Падвялі нас да вагона. А праваднік быў украінец, ён і кажа нам: “Скажыце, што вы паедзеце ў Гер­манію, але толькі вам трэба апрануцца і ўзяць на дарогу ежу”. Так мы і сталі казаць канваіру. Тады ён павёў нас да школы, дзе быў часовы перасыльны лагер, і здаў нас вартавому. У гэтым лагеры мы пабылі недзе два дні. А потым нас маці нашы выплакалі і выкупілі. Але ўжо пасля гэтага я на вуліцы баялася паказвац­ца і доўгі час апраналася пад бабулю: спадніца доўгая, хустка на вочы, сагнуся і ўсё пакырхваю, нібыта сухоты ў мяне.
А яшчэ я набралася страху, калі нем­цы адступалі. Дом наш быў побач з вадакачкай, якая падавала ваду з Сожа да паяздоў. Там увесь час дзяжурылі нем­цы. І вось адзін немец, відаць, даўно мяне прыкмеціў, і калі пачалі адступаць, ён пад’язджае на матацыкле да нашай хаты і кажа, паказваючы на мяне: “Ком, паненка, Германію”. А мы, наша сям’я ды яшчэ цётка мая з дзецьмі, усе ў лес, у бежанцы збіраліся. Я тады, нічога не кажучы ўсім сваім, кажу немцу: “Гут, айн момент”, маўляў, добра, адну хвіліну. Сама ж пайшла ў дом, адчыніла вакно ў агарод, выскачыла і схавалася ў суседскім хляву ў сена. Колькі я там прасядзела, не ведаю, але калі прадзіравіла рукамі саламяны дах, то ўбачыла, што хата наша гарыць. Я падумала, што, відаць, усіх нашых немец забіў і дом падпаліў.
Пабегла я па гароду ўніз, да ракі. Там, у зямлянцы, была мая хросная маці, інвалід на мыліцах. Яна мне сказала: “Бяжы да броду і ў лес. Тут табе заставацца нельга. Нядаўна два немцы сюды прыходзілі, цябе шукалі і ўсю ежу ў мяне забралі”. Але ні да якога броду я не пайшла, а кінулася ў халодную рэчку (гэта было 27 верасня) і паплыла. Калі пераплыла Сож, азірнулася на супрацьлеглы бераг. Убачыла, як гараць мой дом, пуня, убачыла бежанцаў з клумкамі, якія ішлі па тым беразе, але нікога не пазнала. Я бегла да лесу, плакала, падала на зямлю, узнімалася і ўпершыню ў жыцці хрысцілася. Я думала, усе мае родныя загінулі. Але, дабраўшыся да лесу, я даведалася, што яны жывыя. Сама ж я доўга хварэла, перанесла вялікі спалох і ўзрушэнне.
Іван Васільевіч:
– Была ў мяне афіцэрская шапка. Падабалася яна мне вельмі. Усе хлопцы мне зайздросцілі. Я знайшоў яе на чыгунцы, калі браняпоезд прайшоў, пасля бамбёж­кі. Бегаў я, бегаў у гэтай шапцы, ніхто нічога не казаў. А тут неяк выйшаў на вуліцу, а немец кліча: “Ком! Ком! Зольдат?” – злуецца. Я стаю, маўчу, напалохаўся. Немец схапіў шапку маю афіцэрскую і закінуў у агарод, у капусту да бабы Марфы. Вой і шмат вечароў я па капусце той лазіў, але так і не знайшоў сваю шапку.
А яшчэ помню, мы, чацвёра хлапчукоў, зімой пілавалі, секлі дровы і складвалі іх у доўгім школьным калідоры, дзе зараз жылі немцы. Некаторыя немцы ідуць часам міма і папросяць, каб прынеслі сухіх дроў. Прынясеш ахапак – пачастунак. Але асабліва быў адзін такі фрыц, што кожны дзень загадваў нам сухія дровы яму прыносіць. Аднаго разу прынес­лі мы яму дровы ўсе чацвёра. Ён траім даў па цукер­цы, а чацвёртаму – не. А хлопчык просіць: “Пан, пан, дай!”. А пан схапіў дравіну і гэтай дравінай яго, і пабіў балюча. Сеў хлопчык на снег і ­пла­ча. Я ўзяў, ды і пабег да галоўнага немца і кажу: “Мы, кін­дэр, дровы пілуем (рукой паказваю, як пілуем). А дойч зольдат біў кін­дэр. Там кіндэр плача (шмыгаю носам, паказваю, як плача)”. Немец зразумеў і кажа мне: “Ком, дойч зольдат”. Маўляў, пакажы таго салдата. Я яму паказаў. Тады наш галоўны паказвае рукой, каб ішлі дровы пілаваць. Пайшлі мы, а самі глядзім, што далей будзе. Ён прымусіў таго салдата па-пластунску поўзаць. А потым пасадзіў на гаўпвахту ў пакой на другім павер­се школы, дзе шкілеты знаходзіліся для навучання. А нам смеш­на, падышлі мы да дзвярэй таго пакойчыка: “Што, бом­-бом цап-цап? Што, за бом-­бом атрымаў шом­палам?” – смяёмся. (Бом-бом – гэта цукеркі па-нямецку, а мы колькі разоў бачылі, як гэты фрыц краў іх з возу, калі на кухню прывозілі). Больш ён нам не заказваў сухіх дроў прыносіць і ніякіх не прасіў. Сам прыдзе, возьме, надзьмецца, на нас не глядзіць.

Мікалай Пятровіч:
– Сабралі нас немцы, хлопцаў так дзесяць, можа, болей. Прывялі да чыгункі сачыць, каб партызаны не ўзрывалі. Мы павінны былі па ланцугу адзін аднаму, а потым немцам паведамляць, калі партызан убачым. Стаім мы, назіраем, бачым, што бліжэй да чыгуначнай будкі немцы з’явіліся. А таго не ведаем, што гэта партызаны ў нямецкай форме за вакзалам назіраюць, а яшчэ далей ад вакзала ўжо рвуць партызаны. Адзін хлопец пачуў, што падрываюць, пабег паведаміць. Падбягае да гэтых “немцаў”: “Пан! Пан! Партызан!”. А яны (у яго на галаве мяшок быў ад дажджу каўпачком) насунулі яму гэты мех на вочы і ў лужыну яго тыцнулі тварам разы два. Хлопец: “Хачу дамой…”.
А аднаго разу прыйшоў да нас у сад немец, а ў нас там пчол скрыня стая­ла. Немец насунуў мне на твар рэшата, даў у рукі кацялок і кажа: “Ком! Ком!” — і вядзе мяне да скрыні з пчоламі, маўляў, дастаць мёду. Сам ён пчол баіцца, стаў да плота і назірае. Толькі я адчыніў скрыню, пчолы як раззлаваліся – і мяне кусаць, і немца. Я адламіў трошкі сотаў і падаў немцу. Ён лізнуў: “Гут! Гут!”. А потым пчала як укусіць, адмахваецца, крычыць: “Не гут! Не гут!”. А мяне смех бярэ, і пчол паціху падвучваю: “Кусайце! Кусайце гада!”.

Вольга Андрэеўна:
– Памятаю, восенню гэта было позняй. Халаднеча, стынь страшэнная. Мы бегаем пад калючым дротам. А там, за дротам, немцы на дошках разбіраюць тушы кароў, цяляці, авечак. Мы просім: “Пан, дай!”. І вось ляцяць адтуль нам на галовы вантробы і страўнікі. Мы цягнем кож­ны да сябе гэтыя вантробы. Яны рвуцца, нас запырсквае. Але на гэта мы не звяртаем увагі, а спяшаемся паболей напхаць у свой мех. Калі ж крыху валтузня раз’юшанага нашага натоўпу аціхае, то кожны спяшаецца схапіць з сухога палыну кавалачкі застыўшага тлушчу, які начапіўся з вантробаў, пакуль мы іх цягалі туды-сюды.
Калючы холад, калючы дрот, кавалачкі тлушчу, крыкі дзяцей: “Пан, дай!”. Гэты жудасны малюнак часта ўсплывае ў маёй памяці і палохае вайной.
“Пан, дай!” – крычалі мы і бегаючы пад балконамі дамоў на пасёлку цэментнікаў, дзе жылі немцы. Іншы раз “паны” кідалі нам кавалкі шэрага хлеба, шалупінне ад апельсінаў, а аднойчы скінулі абрэзкі ад сыру. Я ніколі раней такі сыр не ела і не ведала, што гэта такое. Памятаю, кус­нула, пажавала – “Фу!” – і кінула ў пыл. Яшчэ пажавала – нічога, есці можна. Падабрала, пыл трошкі абцёрла падолам сукенкі і давай далей есці. А шалупін­не ад апельсінаў мы елі на ўсю моц, у ім мы ўжо толк ведалі.

Фёдар Іванавіч:
– А вось што мы з сябрукамі прыдумалі аднойчы. Зімой гэта было. Паехалі мы, чалавек пяць, у лес па дровы. Поўзаем па снезе, выбіраем галлё пасушэй ды патаўшчэй і складваем кожны на свае санкі. Раптам нехта крычыць: “Хлопцы, сюды!”. Збегліся мы і бачым: сярод хворасту два немцы забітыя пры поўным рыш­тунку і з аўтаматамі. Ну, мы, аўтаматы ўзялі. А потым нехта прапанаваў пастраляць. Але ў што? І прыдумалі. Паднялі мёрзлыя трупы немцаў, прыставілі іх да дрэваў і давай выпускаць абойму за абоймай, ды яшчэ з крыкамі:
– А-ну, гады, атрымай!
– За Радзіму!
– За Сталіна!
– За брата Кольку!
Крычалі хто-што, вырывалі аўтаматы адзін у аднаго. Апамяталіся, калі ўсе патроны скончыліся. І стала ціха і жудас­на, тым больш, што ўжо вечарэла. Дамой імчалі хутка, дроў так і не дабралі. Усю дарогу мы абганялі адзін аднаго: страш­на было ехаць апошнім.
У вайну яны былі падлеткамі, ім было страшна. Яны галадалі. Яны пакутвалі. Яны гінулі…
Успаміны гэтых ужо пажылых людзей запісала Ларыса Ашуркова.

Кричевская Жизнь (Новости)
  • Оцените публикацию

Похожие публикации

У данной публикации еще нет комментариев. Хотите начать обсуждение?

Вы не авторизованы!

Обратите внимание, если вы не авторизуетесь, то Ваш комментарий перед публикацией обязательно будет отправлен на модерацию.
Рекомендуем вам войти под своим логином
Или используйте авторизацию через соц.сети
@
  • bowtiesmilelaughingblushsmileyrelaxedsmirk
    heart_eyeskissing_heartkissing_closed_eyesflushedrelievedsatisfiedgrin
    winkstuck_out_tongue_winking_eyestuck_out_tongue_closed_eyesgrinningkissingstuck_out_tonguesleeping
    worriedfrowninganguishedopen_mouthgrimacingconfusedhushed
    expressionlessunamusedsweat_smilesweatdisappointed_relievedwearypensive
    disappointedconfoundedfearfulcold_sweatperseverecrysob
    joyastonishedscreamtired_faceangryragetriumph
    sleepyyummasksunglassesdizzy_faceimpsmiling_imp
    neutral_faceno_mouthinnocent
Вопрос:

Два конца, два кольца, посередине гвоздик. Что это?

Ответ: *

Кликните на изображение чтобы обновить код, если он неразборчив